गृहस्थ आणि गृहिणी यांना लागू पडणार्‍या शीलाचे इतर वर्गींला लागू पडणार्‍या शीलाप्रमाणेंच- विहितशील (चरित्तसील) आणि निषिद्धशील (वारित्तसील) असे दोन भेद आहेत. बुद्धानें करण्यास सांगितलेल्या गोष्टी करणें हें विहितशील; व वर्ज्य करण्यास सांगितलेल्या गोष्टी वर्ज्य करणें हें निषिद्धशील होय.
मंगलसुत्त, सिगालसुत्त इत्यादि सुत्तंतून गृहस्थांनीं आणि गृहिणींनीं पाळण्यासाठीं बुद्ध भगवंतांनी कांहीं गोष्टी सांगितल्या आहेत. त्यांपैकीं, विधिशीलाची आपणांस नीट कल्पना व्हावी ह्मणून मंगलसुत्तांतील गाथा येथें देत आहें.
कोणएक देवता बुद्धास ह्मणाली:-
बहू देवा मनुस्सा च मंगलनि अचिंतयुं।
आकंखमाना सोत्थानं ब्रूहि मंगलमुत्तमं।।१।।
अनेक देवांनीं आणि मनुष्यांनीं आपणांस सुख व्हावें ह्मणून (अनेकरीतीनीं) मंगल काय आहे याची कल्पना केली. हे भगवन् ह्यांत उत्तम मंगल कोणतें तें सांगा.
यावर भगवान् ह्मणाले:-
असेवना च बालानं पंडितानं च सेवना।
पूजा च पूजनीयानं एतं मंगलमुत्तमं।।२।।
मूर्खांच्या संगतीपासून दूर राहणें, पंडितांची संगति करणें आणि पूज्य जनांची पूजा करणें, ही उत्तम मंगलें होत.
पटिरूपदेसवासो च पुब्बे च कतपुञ्ञता।
अत्तसम्मापणिधि च एतं मंगलमुत्तमं।।३।।
योग्य देशांत वसति करणें, पदरीं पुण्याचा सांठा असणें, आणि मनास सन्मार्गांत दृढ करणें, ही उत्तम मंगलें होत.
बाहुसच्चं च सिप्पं च विनयो च सुसिक्खितो।
सुभासिता च या वाचा एतं मंगलमुत्तमं।।४।।
पुष्कळशी विद्या शिकणें, कला शिकणें, सद्वर्तनाची संवय लावणें, आणि समयोचित भाषण करणें, हीं उत्तम मंगलें होत.
मातापितु उपट्ठानं पुत्तदारस्स संगहो।
अनाकुलाच कम्मन्ता एतं मंगलमुत्तमं।।५।।
आईबापांची सेवा करणें, बायकोमुलांचो योग्यरीतीने पालन करणें, आणि व्यवस्थितपणें कामें करणें, हीं उत्तम मंगलें होत.
दानं च धम्मचरिया च ञातकानं च संगहो।
अनवज्जानि कम्मनि एतं मंगलमुत्तमं।।६।।
दानधर्म करणें, धर्मिक आचरण असणें, नातलगांवर उपकार करणें, व प्रशस्त कर्में आचरणें,हीं उत्तम मंगलें होत.
मंगलसुत्त, सिगालसुत्त इत्यादि सुत्तंतून गृहस्थांनीं आणि गृहिणींनीं पाळण्यासाठीं बुद्ध भगवंतांनी कांहीं गोष्टी सांगितल्या आहेत. त्यांपैकीं, विधिशीलाची आपणांस नीट कल्पना व्हावी ह्मणून मंगलसुत्तांतील गाथा येथें देत आहें.
कोणएक देवता बुद्धास ह्मणाली:-
बहू देवा मनुस्सा च मंगलनि अचिंतयुं।
आकंखमाना सोत्थानं ब्रूहि मंगलमुत्तमं।।१।।
अनेक देवांनीं आणि मनुष्यांनीं आपणांस सुख व्हावें ह्मणून (अनेकरीतीनीं) मंगल काय आहे याची कल्पना केली. हे भगवन् ह्यांत उत्तम मंगल कोणतें तें सांगा.
यावर भगवान् ह्मणाले:-
असेवना च बालानं पंडितानं च सेवना।
पूजा च पूजनीयानं एतं मंगलमुत्तमं।।२।।
मूर्खांच्या संगतीपासून दूर राहणें, पंडितांची संगति करणें आणि पूज्य जनांची पूजा करणें, ही उत्तम मंगलें होत.
पटिरूपदेसवासो च पुब्बे च कतपुञ्ञता।
अत्तसम्मापणिधि च एतं मंगलमुत्तमं।।३।।
योग्य देशांत वसति करणें, पदरीं पुण्याचा सांठा असणें, आणि मनास सन्मार्गांत दृढ करणें, ही उत्तम मंगलें होत.
बाहुसच्चं च सिप्पं च विनयो च सुसिक्खितो।
सुभासिता च या वाचा एतं मंगलमुत्तमं।।४।।
पुष्कळशी विद्या शिकणें, कला शिकणें, सद्वर्तनाची संवय लावणें, आणि समयोचित भाषण करणें, हीं उत्तम मंगलें होत.
मातापितु उपट्ठानं पुत्तदारस्स संगहो।
अनाकुलाच कम्मन्ता एतं मंगलमुत्तमं।।५।।
आईबापांची सेवा करणें, बायकोमुलांचो योग्यरीतीने पालन करणें, आणि व्यवस्थितपणें कामें करणें, हीं उत्तम मंगलें होत.
दानं च धम्मचरिया च ञातकानं च संगहो।
अनवज्जानि कम्मनि एतं मंगलमुत्तमं।।६।।
दानधर्म करणें, धर्मिक आचरण असणें, नातलगांवर उपकार करणें, व प्रशस्त कर्में आचरणें,हीं उत्तम मंगलें होत.
आपण साहित्यिक आहात ? कृपया आपले साहित्य authors@bookstruckapp ह्या पत्त्यावर पाठवा किंवा इथे signup करून स्वतः प्रकाशित करा. अतिशय सोपे आहे.
